Waar komt Zen vandaan?

Voor we meer kunnen vertellen over wat Zen inhoudt en wat het verband is met Yoga, moeten we weten waar het woord “Zen” precies vandaan komt. De oorsprong ervan is te vinden in ‘Dhyan’, een Sanskriet woord dat transformeerde in ‘Chan’ toen het door Bodidharma in China geïntroduceerd werd. Pas daarna werden het begrip en de leer van Dhyan populair in het Verre Oosten en stond het bekend als Zen.

Het verband tussen Zen en Yoga

Wat is Zen nu precies? Het is een spiritueel pad zonder bekende geschriften, regels, richtlijnen of zelfs rituelen en praktijken, behalve dan Za-Zen meditatie. Hoewel Zen veel gelijkenissen vertoont met Yoga, zijn er toch een paar verschillen. Het belangrijkste is misschien wel dat Zen door de oorspronkelijke beoefenaars ervan werd gezien als een kunstvorm, terwijl Yoga de naam had een ‘wetenschap’ te zijn. Juist daardoor meenden de grondleggers en eerste beoefenaars van Zen dat je een bepaald bewustzijnsniveau moest hebben bereikt voor je gebruik kon maken van Zen en de voordelen ervan kon ervaren.

Zenmeester Huitti

Het verhaal over Huitti, een bekende Zenmeester, kan wat meer duidelijkheid geven over wat het begrip nu precies inhoudt. Deze Huitti stond bekend als een Meester, hoewel hij volgens de legende nooit iemand heeft onderricht. Hij liep altijd rond met een grote tas op zijn rug, waar onder andere snoep in zat. Overal waar hij langs kwam, deelde hij snoepjes uit aan de kinderen om direct weer verder te reizen. Als iemand hem vroeg om onderricht te geven in Zen, lachte hij gewoon en ging verder.

Het verhaal wordt pas echt interessant wanneer Nbanin, een andere bekende Zenmeester van dit tijd, Huitti ontmoette. Hij vroeg hem, als een soort van test: “Wat is Zen?”. Huitti liet gewoon de zak die hij meedroeg op de grond vallen en stond recht. Nbanin, een beetje verbaasd, stelde een andere vraag: “Wat is het doel van Zen?”. Daarop nam Huitti de zak weer op en liep verder.

Een mooi verhaaltje, maar wat betekent het precies? Net zoals Yoga en al zijn spirituele sadhanas gaat Zen over het loslaten van de lasten van het leven, alles wat je pad kruist wegwerpen en tevreden zijn met wat er overblijft. Ook het 'rechtopstaan' heeft hier een belangrijke betekenis, want het getuigt van een soort positivisme.

De bedoeling van Zen is om al je ‘lasten’ te leren loslaten. De bedoeling van Yoga is volgens velen om die lasten weer op te pakken en ze te aanvaarden - maar als je Zen bent voelen ze helemaal niet meer aan als een last. Dat is het belangrijkste verband tussen Zen en Yoga.

Zijn er ook grote verschillen tussen Yoga en Zen?

Zen en Yoga zijn twee levenswijzen die weliswaar raakpunten hebben, maar wel een ander vertrekpunt en een andere ‘route’, als je het zo wilt noemen:

Yoga

Bij de meeste vormen van Yoga (zoals Hatha Yoga) probeer je als beoefenaar om je concentratie te verhogen en ‘wakker’ te worden door het doen van verschillende asana’s. Hierdoor kom je als het ware vrij van de illusie rondom je eigen ik en de stoffelijke wereld. Veel mensen die aan Yoga doen, ervaren hierdoor een sterk gevoel van rust en vrede.

Andere vormen van Yoga, zoals Jnana-Yoga, leggen dan weer de focus op het ontwikkelen van een constante zelfreflectie, waarbij je jezelf altijd vanuit een ander perspectief bekijkt en op die manier één wordt het een groot Bewustzijn. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is het hierbij echter niet de bedoeling dat je jezelf verliest of je aarding verliest.

Kortom: Yoga helpt je om je bewust te worden van alles wat in jezelf en de wereld zit, om daarna te ervaren dat al die dingen voortkomen uit een grote universele kracht zonder tijd, ruimte of vorm.

Zen

Als we het hebben over Zen, komen we vanzelf terecht bij het begrip Za-Zen. Dit betekent ‘Zittende Aandacht’ in het Japans en kan een beetje beschouwd worden als de praktische toepassing van zen: de beoefenaar blijft in één positie zitten en mediteert.

Bij Zen of Za-Zen is het de bedoeling dat je het denken aan zichzelf overlaat. Je blijft je bewust van de juiste houding en bijvoorbeeld je adem, maar neemt tegelijkertijd alle andere indrukken en ervaringen volledig in je op. Het gaat dan om externe prikkels, zoals geluiden, maar ook interne gevoelens en gedachten.

Wie net begint met Za-Zen vindt het misschien moeilijk om het denken volledig los te laten, maar als je je lang en goed genoeg focust op je eigen ademhaling en houding (die trouwens sterk met elkaar verbonden zijn), kan je alle gedachten die in je opkomen zien zoals ze zijn, zonder er een oordeel over te vormen. Beoefenaars van Za-Zen die na een meditatie weer terug in hun oorspronkelijke staat van zijn komen, ervaren mits een beetje oefening een intens gevoel van vrijheid.

Zen en Yoga: gelijkaardig, maar toch verschillend

We kunnen stellen dat Zen zich vooral richt op het geestelijke aspect van bewustzijn, in tegenstelling tot Yoga, dat vooral inwerkt op het lichamelijke (hoewel er natuurlijk een overlapping is). Beide begrippen hebben in de kern te maken met dezelfde levenswijze, gericht op het ontwikkelen van een hoger bewustzijn en ‘vrij’ worden van jezelf en het aardse.

Wat is nu de beste methode? Ze hebben allebei hun meerwaarde. Het is misschien vooral een kwestie van voorkeur, maar aan de andere kant hebben veel mensen misschien behoefte aan beide. Juist het feit dat Zen en Yoga op verschillende vlakken zo sterk op elkaar lijken, bewijst dat ze allebei voortkomen uit dezelfde levensovertuiging: wanneer we als mens onszelf en onze lasten loslaten, ervaren we meer vrede, rust en geluk.

Aanbevolen productseries